Janusz Tazbir urodził się 5 sierpnia 1927 roku w Kałuszynie, zmarł 3 maja 2016 roku w Warszawie.
Absolwent Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1954 roku obronił pracę doktorską, sześć lat później – habilitacyjną. Od 1973 roku był profesorem zwyczajnym. Przez wiele lat pracował w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, w 1989 roku został jej członkiem rzeczywistym. Od 1965 r. był redaktorem naczelnym rocznika „Odrodzenie i reformacja w Polsce”. Należał do Pen Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 1996 roku zasiadał w jury Nagrody Naukowej KLIO. Był również przewodniczącym kapituły Konkursu o Nagrodę i Medal Zygmunta Glogera. Był wiceprezesem Polskiej Akademii Nauk i członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
Był przewodniczącym rady naukowej Polskiego Słownika Biograficznego, a także Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów.
Zainteresowania naukowe koncentrował wokół dziejów polskiej tolerancji. Zajmował się również funkcjonującymi w świadomości czytelniczej falsyfikatami historyczno-literackimi (książka Cudzym piórem).
Główne dzieła: Jezuici w Polsce do połowy XVII wieku. Szkice z dziejów papiestwa, Stanisław Lubieniecki, przywódca ariańskiej emigracji, Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w XVI i XVII w., Rzeczpospolita i świat. Studia z dziejów kultury XVII w., Bracia polscy na wygnaniu, Szlaki kultury polskiej, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Polska przedmurzem Europy. Jest też autorem szkiców o literaturze, m.in. opracował i wydał antologię Literatura antyjezuicka w Polsce 1578–1925.

ODZNACZENIA, NAGRODY I WYRÓŻNIENIA:
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, postanowieniem z 12 stycznia 1999 w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju nauki polskiej
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1992)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
Medal Komisji Edukacji Narodowej
Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2008)
Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego (2000)
Tytuł doktora honoris causa Rosyjskiej Akademii Nauk (2000)
Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (1988, USA)